Odamız Enerji Çalışma Grubu, 31 Mart 2019 tarihinde yapılacak olan yerel yönetim seçimleri öncesinde, açıklamamızın ekinde sunulan kapsamlı bir “Yerel Yönetimler ve Enerji Bildirge”si hazırlamıştır. Bildirge, yerel yönetim organlarına aday olanları yerel yönetimlerin enerji alanında yapabilecekleri; yurttaşları da gerek seçime giren adaylardan seçilmeleri halinde uygulamayı taahhüt etmelerini, gerekse yerel yönetim organlarına seçileceklerden enerji alanında uygulamalarını isteyebilecekleri hususlar hakkında bilgilendirmek amacını taşımaktadır.

Anayasa, devletin niteliğini sosyal hukuk devleti olarak tanımlamaktadır. Anayasa’da belirtilen sosyal hakları ve kamu hizmetlerini karşılamak; merkezi ve yerel yönetimlerin en önemli anayasal görevi, hatta varlık nedenidir. Ne merkezi yönetim, ne de yerel yönetimler bu sorumluluktan kaçabilir.

Özellikle kamu hizmetlerinin topluma ulaştırılmasında; yerel yönetimler kilit önemdedir ve yerel yönetimlerin tüm plan, politika, karar, düzenleme ve uygulamalarında temel ölçüt, toplum yararı ve toplumsallık bağlamında kamusallık olmalıdır.

Nüfusun yüzde sekseninden fazlasının yaşadığı kentlerde, yerel yönetimler enerji ile ilgili planlama, tasarım ve uygulamalarında toplum çıkarlarını gözetmekle yükümlüdür. Isınma ve ulaşımda kullanılan fosil yakıtların ve kentlerin yakınlarındaki sınai tesislerin ve santralların sebep olduğu hava ve çevre kirliliğinin insan ve toplum yaşamına olumsuz etkilerini azaltmak da yerel yönetimlerin öncelikli görev ve sorumlulukları arasındadır.

Bu bakış açısıyla yerel yönetimler:

• Çalışmalarında şeffaflığı ve bilgilerin yaygınlaşmasını sağlamalı,
• Tüm çalışmalarında toplum yararı ölçütünü gözetmeli, lisans/ruhsat/izin verme vb. süreçleriyle ilgili düzenlemelere ekonomik ve sosyal fayda-maliyet analizi vb. yöntemleri eklemeli ve uygulamalı,
• Özelleştirilmiş doğal gaz ve elektrik dağıtımı, temizlik, ulaşım vb. hizmetleri kamusal denetime tabi tutmalı, dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, hizmetlerin yeniden kamu eliyle karşılanması için çalışmalı,
• Verimli tarımsal arazilere, ormanlara, tarihi ve kültürel sit alanlarına, yerleşim yerlerinin yakınına sanayi ve enerji tesisleri kurulmasına izin veren düzenlemelere karşı çıkmalı,
• Ulaşımda çok ciddi hava kirliliğine neden olan fosil yakıtlara dayalı ulaşım yerine önceliği, raylı sistemler esaslı kamusal toplu taşımacılığa vermeli,
• Enerji yatırımlarının yapılacağı yerlere izin verme konusunda söz haklarının olması için çaba harcamalı,
• Yapılması planlanan sanayi ve enerji yatırımlarının tekil olarak değil, mevcut ve planlanan benzer tesislerle birlikte kümülatif olarak yaratacakları ve/veya doğrudan ve dolaylı olarak neden olacakları çevresel ve toplumsal etkileri incelemeli,
• Kentsel yerleşim plan ve uygulamalarında güneşten azami ölçüde yararlanma ve güneş mimarisinin gereklerine uymayı amaçlamalı,
• Öncelikle kendi bina ve tesislerinin enerji ihtiyaçlarının, daha sonra da kentin ve kentlinin enerji ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak:
  • Güneşle ısıtma ve soğutma, bölgesel ısıtma ve soğutma, güneşle proses ısısı üretimi ve ısı depolama alanlarında örnek uygulamalar başlatmalı,
  • Jeotermal kaynakları araştırmalı ve mevcut jeotermal enerji tesislerinin deşarj işlemlerini bilim ve tekniğin gereklerine ve bu konudaki yasal düzenlemelere uygun olarak yapıldığını mutlaka denetlemeli, doğal ve toplumsal çevreye zarar veren hatalı uygulamalara müdahil ve engel olmalı,
• Atıkların elektrik üretiminde kullanımı imkânlarını araştırmalı ve uygun çözümler geliştirmeli,
• Enerji verimliliği alanındaki uygulamalara rehber/örnek olmalı, mühendis odalarıyla işbirliği içinde enerji verimliliği uygulamalarında kentlilere danışmanlık hizmeti ve teknik destek vermeli,
• Yurttaşların elektrik üretimi amacıyla kooperatif kurma girişimlerine öncü ve destek olmalı,
• Enerji yoksunlarına, kömür dağıtmak yerine yaşamsal ihtiyaçlarını karşılayacak kadar elektrik ve doğal gazın ücretsiz temin edilmesi talebini, yurttaşlarla birlikte savunmalı, bu talebi devletin ilgili kuruluşlarına aktarmalıdır.

Sonuç olarak:

Kamusal öncelikler ve toplumsal çıkarlar, yerel yönetimlerin çalışmalarında temel değerler olmalıdır.

Yerel yönetimler, kentteki gerçek ve tüzel kişilerin, tüm kentlilerin; mahalle, semt, ilçe meclislerinin yanı sıra; kadın, memur, işçi, genç, emekli, işsiz, engelli vb. kesimlerin oluşturacağı meclisler ve bu meclislere dayanacak kent meclisleri aracılığı ile karar alma, uygulama ve denetim süreçlerine etkin katılımını sağlamalıdır.

Yunus Yener

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı

YEREL YÖNETİMLER VE ENERJİ BİLDİRGESİ